GWF Hegel

Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (Stuttgart 27 aug. 1770 – Berlijn 14 nov. 1831).

Duitse filosoof Hegel die vooral bekendheid verwierf door zijn uitwerking van de methode van de dialectiek.

Hegel werd geboren in een orthodox-protestants ambtenaarsgezin, bezocht het gymnasium te Stuttgart en studeerde van 1788 tot 1793 filosofie en theologie te Tübingen. Tijdens zijn studie raakte hij bevriend met Hölderlin en Schelling, bij wie hij een filosofische overeenkomst vond. Nadat hij was afgestudeerd, werd Hegel enige tijd privé-leraar te Bern. Hölderlin bemiddelde zodat Hegel een baan vond te Frankfurt. Vooral in Bern en Frankfurt hield hij zich bezig met theologische en politieke problemen. De overdenkingen hierover zijn terug te vinden in enkele, vooral onvoltooide en niet gepubliceerde geschriften. Pas in 1801, toen hij zich in Jena als ‘privaatdocent’ vestigde om er een universitaire loopbaan te gaan volgen, verscheen zijn eerste publicatie. Vanaf 1805 werd hij er buitengewoon hoogleraar en gaf, samen met Schelling, het Kritisches Journal für Philosophie uit. Hiervoor schreef hij verschillende artikelen, maar zijn voornaamste werk was het ontwerpen van zijn ‘systeem‘, dat geleidelijk, ook in zijn colleges, gestalte kreeg. Hegel schreef in 1807 zijn beroemde werk de Phänomenologie des Geistes. Hierin probeert hij een stelsel te vormen waar door een dialectisch proces de absolute werkelijkheid gekend kan worden. Binnen dit stelsel zijn waarheden opgebouwd uit tegenstellingen, die vervolgens ook uit tegenstellingen zijn opgebouwd (These+Antithese=Synthese=These+Antithese, enz.). Wil een mens de gehele werkelijkheid kennen, dan moet hij behalve de werkelijkheid in al haar details, ook zichzelf kennen. Vlak voor de publicatie had Hegel Jena verlaten om de redactie van de Bamberger Zeitung op zich te nemen. Vanzelfsprekend gaf hem dit de gelegenheid zich nog meer met de actualiteit bezig te houden. In 1808 werd hij benoemd tot rector van het gymnasium te Neurenberg, waar een van zijn voornaamste taken het onderwijs in de filosofie was. Uit deze vorm van onderwijs is later zijn overzicht over de gehele filosofie in zijn Enzyklopädie geresulteerd. In Neurenberg trouwde hij met de ruim twintig jaar jongere Marie von Tucher, uit welk huwelijk drie kinderen werden geboren. Bovendien nam hij zijn in Jena geboren onwettige zoon in zijn gezin op. In 1816, nadat zijn Logik in drie delen al verschenen was, werd hij hoogleraar in Heidelberg en twee jaar later in Berlijn. Hier overleed hij als slachtoffer van een cholera-epidemie.

Hegel betekende onnoemelijk veel voor de filosofie (en de politiek). Zijn invloed is uitermate groot en onmiskenbaar op nagenoeg alle terreinen. Het syntheïsme (streven naar compromissen) is gebaseerd op zijn dialectische theorieën. Karl Marx word beschouwd als een van Hegel’s belangrijkste volgelingen. Als antithese op het kapitalisme schreef hij Das Kapital. In geen geval is Marx overigens aan te duiden als standaard Hegeliaans. Hegel’s aanhang kent namelijk een duidelijke linker- en rechtervleugel. Hegel zag als voornaamste taak van de filosofie de werkelijkheid te begrijpen zoals die is: hij had de vaste overtuiging dat de wereld, zowel in haar geheel als in haar delen, toegankelijk is voor redelijke doordenking en begrepen kan worden. Zijn denken kende echter geen echte waarheden (of onwaarheden). Want alles bleef afhankelijk van perceptie. Toepasbaar op iedere situatie en daardoor niet in te delen of te benoemen.

Terug naar boven